Chất phụ gia thực phẩm là gì? Nguyên tắc an toàn khi dùng

Chất phụ gia thực phẩm là các chất được sử dụng trong quá trình sản xuất, chế biến và bảo quản thực phẩm. Chất này giúp cải thiện chất lượng, màu sắc, hương vị, độ bền và tính an toàn của sản phẩm thực phẩm. Chất phụ gia được thêm vào thực phẩm thường không ảnh hưởng đến giá trị dinh dưỡng của thực phẩm đó. Tuy nhiên chất này vẫn gây ra một số tác hại đối với sức khỏe con người. Để tìm hiểu chi tiết hơn, mời bạn tham khảo bài viết sau đây.

Chất phụ gia thực phẩm là gì?

Chất phụ gia thực phẩm là các chất được sử dụng trong ngành công nghiệp thực phẩm để cải thiện chất lượng, đặc tính hình thái sản phẩm. Ngoài ra còn dùng để bảo quản hoặc tăng cường giá trị dinh dưỡng cho thực phẩm. Chúng được thêm vào trong quá trình sản xuất, chế biến hoặc bảo quản thực phẩm để đạt được các mục tiêu khác nhau như cải thiện vị ngon, màu sắc hấp dẫn, độ bền lâu hơn, và an toàn cho sức khỏe.

Chất phụ gia thực phẩm có những lợi ích gì?

Chất phụ gia thực phẩm có những lợi ích quan trọng trong ngành công nghiệp thực phẩm. Dưới đây là một số lợi ích chính mà chúng mang lại:

• Bảo quản và kéo dài tuổi thọ của thực phẩm: Một số loại chất phụ gia như chất bảo quản và chất chống oxy hóa giúp ngăn chặn sự phát triển của vi khuẩn, nấm mốc và vi sinh vật cho thực phẩm. Điều này giúp cho sản phẩm có đủ tuổi thọ để sử dụng trong thời gian dài.
• Cải thiện chất lượng và màu sắc: Các chất phụ gia như chất tạo màu, chất điều vị và chất làm ngọt có thể cải thiện màu sắc, hương vị và hấp dẫn cho thực phẩm. Chúng giúp cho thực phẩm có màu sắc tươi sáng, vị ngon và hương thơm hấp dẫn hơn.
• Cải thiện khả năng xử lý và chế biến: Một số chất phụ gia như chất làm đặc, chất nhũ hoá và chất ổn định có thể cải thiện khả năng xử lý và chế biến của thực phẩm. Chúng giúp điều chỉnh đặc tính vật lý, cấu trúc và độ nhớt của sản phẩm, tạo ra sự đồng nhất và dễ dàng trong quá trình chế biến và sản xuất thực phẩm.
• Đáp ứng nhu cầu và sở thích của người tiêu dùng: Chất phụ gia khi dùng trong thực phẩm làm tăng khả năng đáp ứng nhu cầu và sở thích đa dạng của người tiêu dùng. Ví dụ, chất làm ngọt giúp tạo ra các sản phẩm có vị ngọt mà không cần sử dụng đường, đáp ứng nhu cầu của người tiêu dùng muốn giảm lượng đường tiêu thụ. Chất tạo màu và chất điều vị giúp tạo ra các sản phẩm có màu sắc và hương vị hấp dẫn, mang lại trải nghiệm tốt hơn cho người tiêu dùng.

Những lợi ích của chất phụ gia thực phẩm

Tác hại của phụ gia thực phẩm mà bạn cần lưu ý khi sử dụng

Ngoài những lợi ích tuyệt vời mà chất phụ gia mang lại thì cũng tiềm ẩn một số tác hại như:

• Dị ứng và phản ứng quá mẫn cảm: Những người bị dị ứng với chất có thể gặp các triệu chứng như phát ban, ngứa, khó thở hoặc các phản ứng quá mẫn nghiêm trọng khác.
• Tác động đến sức khỏe: Một số chất phụ gia thực phẩm tổng hợp và hóa học có thể  gây ra tác động tiêu cực đến sức khỏe khi sử dụng với liều lượng cao hoặc trong thời gian dài. Ví dụ chất bảo quản như nitrat và nitrit có thể tạo ra chất nitrosamine gây ung thư.
• Tác động đến hệ tiêu hóa: Các vấn đề về hệ tiêu hóa như tăng tiết acid dạ dày, viêm loét dạ dày hoặc rối loạn tiêu hóa có thể xảy ra khi sử dụng chất phụ gia.
• Ảnh hưởng khi sử dụng lâu dài: Sự tiếp xúc liên tục và lâu dài với các chất phụ gia có thể gây ra tác động không mong muốn cho sức khỏe.
• Độc tính và tương tác: Khi được sử dụng với liều lượng cao hoặc không đúng cách thì một số chất này có thể gây ra độc tố. Ngoài ra, cần lưu ý tương tác giữa các chất phụ gia và thuốc, có thể ảnh hưởng đến hiệu quả của thuốc hoặc gây ra tác dụng phụ không mong muốn.

Ngoài lợi ích thì chất phụ gia cũng gây nên một số tác hại

Những chất phụ gia thực phẩm được phép sử dụng hiện nay

Chất bảo quản

Chất bảo quản là các chất được sử dụng để ngăn chặn sự phát triển của vi khuẩn, nấm mốc và vi sinh vật khác trong thực phẩm. Mục đích sử dụng để kéo dài tuổi thọ của sản phẩm và bảo vệ chúng khỏi sự hư hỏng. Chất bảo quản có thể là các chất tự nhiên hoặc tổng hợp, và được sử dụng trong ngành công nghiệp thực phẩm.

Một số chất bảo quản phổ biến như: Bicarbonate de sodium (baking soda); Nitrat và Nitrit; Sorbat và benzoat; Acid citric.

Chất bảo quản thực phẩm

Màu thực phẩm

Màu thực phẩm là các chất được sử dụng để cung cấp màu sắc cho thực phẩm. Chúng có thể là các chất màu tự nhiên hoặc tổng hợp được thêm vào thực phẩm để cải thiện màu sắc tự nhiên hoặc tạo ra màu sắc mới.

Một số màu thực phẩm tự nhiên được chiết xuất từ các nguồn tự nhiên như cây cỏ, trái cây, rau củ, hoa quả và côn trùng. Ví dụ, curcumin từ nghệ, chlorophyll từ lá cây, anthocyanin từ trái cây đỏ tía. Ngoài ra, cũng có các chất màu tổng hợp được tạo ra từ quá trình tổng hợp hóa học. Những chất màu này có thể có màu sắc đa dạng và ổn định hơn trong quá trình sử dụng.

Màu thực phẩm giúp thực phẩm có màu sắc theo ý muốn

Chất ổn định

Chất ổn định là chất phụ gia thực phẩm được sử dụng trong thực phẩm để cải thiện độ ổn định của sản phẩm. Chất này có công dụng giúp ngăn chặn hiện tượng phân tách hoặc phân lớp của các thành phần trong thực phẩm.

Các chất ổn định có thể là các chất tự nhiên hoặc tổng hợp, và được sử dụng để cải thiện kết cấu, chất lượng và tuổi thọ của thực phẩm. Chúng có khả năng giữ cho các thành phần trong thực phẩm ở trạng thái hòa tan hoặc phân tán đều, ngăn chặn sự phân lớp hoặc phân tách dẫn đến mất màu, kết tủa hoặc thay đổi khác trong sản phẩm.

Một số chất ổn định thực phẩm thông thường bao gồm:

• Gum arabic: Một chất có nguồn gốc từ cây keo, được sử dụng để ổn định các hỗn hợp lỏng và tạo thành một lớp màng bao bọc bên ngoài.
• Carrageenan: Một chất chiết xuất từ rong biển, được sử dụng để làm đặc và ổn định các sản phẩm sữa và kem.
• Lecithin: Một chất phụ gia tự nhiên có nguồn gốc từ trứng và đậu nành, thường được sử dụng để ổn định các sản phẩm như sô-cô-la và các sản phẩm có dầu.
• Xanthan gum: Một chất chiết xuất từ vi khuẩn và được sử dụng để làm đặc và ổn định các sản phẩm thực phẩm.

Nên sử dụng chất ổn định theo lượng dùng quy định

Chất làm nở

Chất làm nở (hay còn gọi là chất làm phồng) là các chất được sử dụng trong thực phẩm để tạo ra sự phồng lên, gia tăng khối lượng và cải thiện cấu trúc của sản phẩm. Chúng làm tăng tính mềm mịn, mịn và mờ của các sản phẩm trong ngành công nghiệp thực phẩm.

Có một số chất làm nở thông thường được sử dụng trong thực phẩm, bao gồm:

• Baking Powder: Một chất phụ gia thực phẩm làm nở phổ biến được sử dụng trong việc nướng bánh mì, bánh ngọt và bánh quy. Nó thường bao gồm bicarbonate de sodium (baking soda) và một chất acid như cream of tartar.
• Baking Soda: Cũng được gọi là bicarbonate de sodium, chất này có khả năng phân giải khí carbon dioxide khi tiếp xúc với chất acid hoặc khi được nung nóng. Điều này tạo ra sự phồng lên trong bánh mì, bánh ngọt và bánh quy.
• Yeast (men nở): Men nở là một loại chất làm nở tự nhiên được sử dụng trong sản xuất bánh mì, bia và rượu. Nó tác động bằng cách tiếp xúc với đường để tạo ra khí carbon dioxide, từ đó làm phồng lên và nở kích thước của sản phẩm.

Chất tạo hương

Chất tạo hương là các chất được sử dụng trong thực phẩm để cung cấp hương vị và mùi thích hợp cho sản phẩm. Chúng là các hợp chất hoá học hoặc chiết xuất tự nhiên có khả năng tạo ra hương vị và mùi thơm đặc trưng.

Chất tạo hương gồm có 2 loại là hương liệu tự nhiên và hương liệu tổng hợp

• Hương liệu tự nhiên: Các hương liệu tự nhiên được chiết xuất từ các nguồn tự nhiên như trái cây, gia vị, thảo mộc, hoa quả và cây cỏ. Ví dụ, hương vani, hương cam, hương bạc hà.
• Hương liệu tổng hợp: Các hương liệu tổng hợp được tạo ra bằng cách sử dụng các phản ứng hóa học để tái tạo hương vị và mùi thơm của các chất tự nhiên. Chúng có thể cung cấp một loạt các hương vị và mùi thơm, từ trái cây đến hương thảo, hương cỏ và hương gỗ.

Các loại chất phụ gia thực phẩm có hại thường được sử dụng

Chất kháng sinh trong chế phẩm làm từ sữa

Chất kháng sinh trong chế phẩm làm từ sữa có thể là một chất phụ gia thực phẩm có hại nếu được sử dụng một cách không đúng và không tuân thủ quy định về an toàn thực phẩm.

Khi chất kháng sinh thường được sử dụng trong quá trình chăn nuôi động vật. Sau đó ta sử dụng sữa từ những động vật được điều trị bằng chất kháng sinh có thể dẫn đến dư lượng chất này trong sữa. Sử dụng sữa chứa chất kháng sinh có thể gây ra các vấn đề sức khỏe như dị ứng, phản ứng không mong muốn hoặc kháng thuốc.

Trong ngành chế biến sữa và sản xuất các sản phẩm từ sữa, chất kháng sinh có thể được sử dụng để kiểm soát và ngăn chặn sự phát triển của vi khuẩn trong quá trình sản xuất. Tuy nhiên, việc sử dụng chất kháng sinh trong thực phẩm đòi hỏi tuân thủ nghiêm ngặt các quy định và hướng dẫn an toàn thực phẩm

Chất kháng sinh trong chế phẩm làm từ sữa

Những chất hóa học có trong thực phẩm đóng hộp

Trong thực phẩm đóng hộp, có thể sẽ có một số chất phụ gia hóa học được sử dụng để bảo quản và cải thiện tính chất của sản phẩm. Nếu được sử dụng theo đúng quy định và trong mức độ an toàn thì không phải chất nào cũng có hại.

Một số chất phụ gia hóa học thông thường trong thực phẩm đóng hộp bao gồm:

• Chất bảo quản
• Chất chống oxy hóa
• Chất làm ngọt
• Chất tạo màu
• Chất tạo cấu trúc

Các chất không hẳn là có hại, nhưng để đảm bảo an toàn tuyệt đối thì cần phải tuân thủ các quy định và hướng dẫn của cơ quan quản lý thực phẩm khi sử dụng. Các chất phụ gia này được kiểm soát và theo dõi nghiêm ngặt để đảm bảo an toàn thực phẩm cho người tiêu dùng. Nếu sử dụng quá mức hoặc vi phạm các quy định an toàn có thể gây hại cho sức khỏe.

Thực phẩm đóng hộp chứa nhiều chất hoá học

Natri trong chất gia vị của món ăn xà lách trộn

Natri (Na) là một nguyên tố hóa học tự nhiên và cũng là một thành phần cơ bản trong muối bàn (natri clorua – NaCl), một chất gia vị phổ biến trong nhiều món ăn.

Natri có vai trò quan trọng trong cơ thể và cần thiết cho cân bằng nước và điện giải, hoạt động cơ bản của các tế bào và các quá trình sinh học khác. Tuy nhiên, việc tiêu thụ natri quá mức có thể gây hại cho sức khỏe. Đặc biệt là đối với những người có vấn đề về huyết áp cao hoặc tiền sử bệnh tim mạch.

Khi dùng natri làm chất gia vị của xà lách trộn, nếu gia vị chứa muối bàn (NaCl) hoặc các nguồn natri khác thì việc sử dụng chúng trong mức độ hợp lý không được coi là chất phụ gia có hại. Tuy nhiên, nếu tiêu thụ muối và natri quá mức trong thực phẩm hàng ngày, có thể gây ra các vấn đề về sức khỏe như tăng huyết áp, bệnh tim mạch và bệnh thận.

Món ăn xà lách trộn chứa Natri

Điều quan trọng là duy trì một chế độ ăn uống cân đối và đa dạng, hạn chế tiêu thụ muối và natri quá mức. Ngoài ra hãy tuân thủ các khuyến nghị dinh dưỡng từ các chuyên gia để đảm bảo sức khỏe tốt nhất cho cơ thể.

Đường fructose trong nước giải khát và sản phẩm đóng gói

Đường fructose không phải là chất phụ gia thực phẩm mà là một loại đường tự nhiên tồn tại trong nhiều loại trái cây và mật ong. Nó thường được sử dụng như một chất làm ngọt trong nhiều sản phẩm thực phẩm, bao gồm cả nước giải khát và sản phẩm đóng gói.

Việc tiêu thụ đường fructose trong mức độ hợp lý không gây hại cho sức khỏe. Tuy nhiên, tiêu thụ quá mức đường fructose và các nguồn đường tổng hợp khác có thể có các tác động không tốt đối với sức khỏe.

Đường fructose làm tăng khả năng béo phì

Một số tác động tiềm năng của tiêu thụ đường fructose quá mức bao gồm:

• Tăng cân và nguy cơ béo phì: Đường fructose không gây cảm giác no như đường glucose và có thể dẫn đến tiêu thụ nhiều calo hơn, góp phần vào tăng cân và nguy cơ béo phì.
• Rối loạn chuyển hóa: Tiêu thụ quá mức đường fructose có thể gây rối loạn chuyển hóa, bao gồm khả năng tăng mức đường trong máu, tăng mỡ máu và kháng insulin.
• Vấn đề về sức khỏe tim mạch: Tiêu thụ quá mức đường fructose có thể góp phần vào tăng mỡ máu, tăng mức cholesterol xấu (LDL) và tăng nguy cơ mắc bệnh tim mạch.

Vì vậy, việc duy trì một chế độ ăn uống cân đối và hạn chế tiêu thụ đường fructose và các loại đường tổng hợp quá mức luôn là điều quan trọng để bảo vệ sức khỏe.

Acesulfame – K

Chất phụ gia thực phẩm Acesulfame-K có tên gọi khác là acesulfame potassium. Đây là một chất tạo ngọt tổng hợp thường được sử dụng như một chất phụ gia trong thực phẩm và đồ uống.

Theo các tổ chức y tế và cơ quan quản lý thực phẩm, acesulfame-K được coi là an toàn để sử dụng trong thực phẩm và đồ uống. Điều kiện là phải sử dụng trong mức độ được phê duyệt và tuân thủ quy định an toàn. Nếu sử dụng quá nhiều quá liều lượng, chất này có thể gây ảnh hưởng tới sức khỏe bởi lượng kali ngọt hơn đường gấp 200 lần.

Olestra

Olestra còn được gọi là Olean, là một loại chất phụ gia được sử dụng như một chất chống thấm trong các sản phẩm ăn vặt không chứa chất béo. Nó được sử dụng để tạo cảm giác chất béo trong sản phẩm mà không cung cấp calo.

Olestra đã gây ra một số tranh cãi và lo ngại về an toàn và tác động của nó lên sức khỏe. Theo một số nghiên cứu, Olestra có thể gây ra một số tác động phụ, đặc biệt khi được tiêu thụ trong lượng lớn. Một số tác động phụ với cơ thể con người bao gồm:

• Rối loạn tiêu hóa
• Ảnh hưởng đến việc hấp thụ vitamin và khoáng chất
• Tương tác với thuốc và ảnh hưởng đến sự hấp thụ của chúng

Một số loại màu thực phẩm

Đa số những loại màu thực phẩm đều có khả năng gây hại cho sức khỏe. Tuy nhiên nếu sử dụng đúng liều lượng và tuân thủ quy định của cơ quan quản lý thực phẩm thì nó vẫn nằm trong vùng an toàn.

Một số loại màu thực phẩm có thể gây hại dưới đây bạn nên tránh khi lựa chọn thực phẩm:

• Tartrazine (E102): Chất này có thể phản ứng dị ứng với tartrazine, gây ra các triệu chứng như viêm da, rối loạn tiêu hóa và khó thở.
• Allura Red (E129): Nghiên cứu cho thấy rằng Allura Red có thể gây tăng hyperactivity ở trẻ em và có tiềm năng gây kích ứng da và môi trường.
• Sunset Yellow (E110): Nó có thể gây dị ứng và kích ứng da ở một số người.
• Brilliant Blue (E133): Đã có nghiên cứu trên động vật ghi nhận tiềm năng gây tác động độc hại lên gan và thận.

Màu thực phẩm được sử dụng rất nhiều trong ngành công nghiệp thực phẩm

Potassium bromate

Potassium bromate (KBrO3) là một chất phụ gia thường được sử dụng trong quá trình sản xuất bánh mì và các loại bánh mì khác để cung cấp độ xốp và độ phồng cho bánh mì. Tuy nhiên, nó đã gây ra một số lo ngại về sức khỏe và an toàn.

Một số nghiên cứu trên động vật đã chỉ ra rằng potassium bromate có khả năng gây ung thư, đặc biệt là ung thư thận và ung thư tuyến giáp. Nó cũng có thể gây ra các vấn đề về hô hấp, sự kích thích của hệ thần kinh và ảnh hưởng đến chức năng thận.

Potassium bromate (KBrO3) là một chất phụ gia giúp bánh mì phồng hơn

Do những lo ngại về sức khỏe này, nhiều quốc gia và tổ chức đã hạn chế hoặc cấm sử dụng potassium bromate trong sản xuất thực phẩm.

Nguyên tắc an toàn khi dùng chất phụ gia thực phẩm

Khi sử dụng chất phụ gia thực phẩm, cần đảm bảo mức độ sử dụng không gây ảnh hưởng trực tiếp tới sức khoẻ con người. Sau đây là một số nguyên tắc an toàn khi sử dụng chất phụ gia cần lưu ý:

• Tuân thủ quy định và hướng dẫn: Luôn tuân thủ các quy định và hướng dẫn của cơ quan quản lý thực phẩm trong việc sử dụng chất phụ gia. Hãy đảm bảo rằng bạn hiểu và áp dụng đúng các hướng dẫn về liều lượng sử dụng, phương pháp sử dụng và điều kiện bảo quản.
• Chỉ sử dụng chất phụ gia được phê duyệt: Đảm bảo rằng chất phụ gia mà bạn sử dụng đã được cơ quan quản lý thực phẩm phê duyệt và được đưa vào danh sách cho việc sử dụng trong thực phẩm. Tránh sử dụng các chất phụ gia không rõ nguồn gốc hoặc không được phê duyệt.
• Đọc nhãn và thành phần: Đọc kỹ nhãn sản phẩm để biết chính xác chất phụ gia được sử dụng trong sản phẩm. Đảm bảo rằng bạn không có bất kỳ dị ứng hoặc nhạy cảm với chất phụ gia đó.
• Sử dụng đúng liều lượng: Tuân thủ đúng liều lượng sử dụng chất phụ gia được đề xuất. Không vượt quá liều lượng chỉ định hoặc sử dụng quá nhiều chất phụ gia mà không cần thiết.
• Kiểm tra nguồn gốc và chất lượng: Lựa chọn chất phụ gia từ các nhà cung cấp đáng tin cậy và đảm bảo rằng chúng đáp ứng các tiêu chuẩn chất lượng và an toàn.
• Bảo quản đúng cách: Lưu trữ và bảo quản chất phụ gia theo hướng dẫn của nhà sản xuất. Đảm bảo rằng chất phụ gia không bị nhiễm bẩn hoặc bị tiếp xúc với điều kiện môi trường không thích hợp.
• Theo dõi tác động sức khỏe: Nếu bạn có bất kỳ triệu chứng hoặc phản ứng nào sau khi sử dụng chất phụ gia, hãy ngừng sử dụng và tham khảo ý kiến của chuyên gia y tế.
• Hạn chế sử dụng chất phụ gia: Tránh sử dụng quá nhiều bởi những chất tự nhiên vẫn luôn là tốt nhất.

Một số nguyên tắc an toàn khi dùng chất phụ gia trong thực phẩm

Trên đây là tất cả những thông tin chi tiết về chất phụ gia thực phẩm thường được sử dụng nhiều nhất. Hy vọng rằng qua bài viết này bạn sẽ hiểu hơn về hoạt chất của nó cũng như lợi ích và tác hại mà nó mang lại. Từ đó có thể điều chỉnh chế độ ăn và lựa chọn sản phẩm sao cho hợp lý.